Afeti Yönetemeyenler Atıkları da Yönetemiyor
Felaketin Ardından Yeni Çevre ve Halk Sağlığı Sorunları Oluşmasının Önüne Gecilmelidir!
6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen iki büyük deprem, bilimsel raporları, afet ve acil durum önlemlerini hiçe sayan, kamu kaynaklarını sermayeye devreden, imar aflarıyla, rantçı politikalarla yıkımın önünü açan, afet anında gerekli devlet organizasyonunu sağlayamayan iktidar tarafından bir felakete dönüştürüldü!
Bugün, iktidar, piyasacı ve bilimsel raporları ve ilgili meslek kuruluşlarının uyarılarını hiçe sayan politikalarla yeni rantlar için kollarını sıvamıştır, OHAL Kararnameleri ile denetimden ve itirazdan muaf bir şekilde talan politikasına devam edeceğini bir kez daha ilan etmektedir.
Bu politikaların yeni felaketlere sebep olmaması için uyarıyoruz!
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yayınladığı veriye göre 164.321 binanın yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı olarak tespit edilmiştir. Yıkılan veya yıkım kararı alınan binaların hem yıkım ve enkaz kaldırma hem de hafriyat depolama işlemleri sırasında oluşabilecek yeni felaketlere karşı önlemler alınması şarttır!
Halk ve çevre sağlığı risk altında!
Asbest başta olmak üzere poliklorobifenil (PCB), polibromobifenil (PBB), kadmiyum, kurşun ve cıva gibi tehlikeli atıklar içerebilecek enkazlarda gerekli hassasiyet gösterilmezse ileride halk ve çevre sağlığı geri dönüşü mümkün olmayan zararların oluşacağı aşikardır.
Sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özelliklerinden birçok farklı işkolunda yaygın bir şekilde kullanılan asbestin, yer ve tavan kaplamaları, kazan daireleri, cam macunları, conta elemanları, pis su boruları, eternit levhalar gibi pek çok inşaat malzemesinde kullanıldığı bilinmektedir.
Binalardaki kullanım yoğunluğundan ötürü bilim insanları tarafından 2000 yılı öncesi yapılan binalar asbest açısından riskli kabul edilirken, Kahramanmaraş, Gaziantep, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay'ın yapı stoğu göz önüne alındığında, deprem bölgelerinin ciddi bir asbest tehlikesi ile karşı karşıya olduğunu söylenebilir.
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) tarafından kanserojen maddeler listesinde "kesin kanserojen" tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırılan asbest; solunum yoluyla vücuda girdiğinde başta akciğer kanseri ve akciğer zarı kanseri (mezotelyoma) olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açmaktadır.
Enkazlardaki inşaat yıkıntı atıkları, molozların yanı sıra, elektronik atıklar, tıbbı atıklar, evsel atıklar, atıksular gibi pek çok farklı risk teşkil eden maddelerden oluşmaktadır. Tüm bu atıkların hava, toprak ve suya karışması, patlamalara ve yangınlara sebep olması, tarım arazilerini, su kaynaklarını ve gıdaları kontamine etmesine karşı bilimsel ve planlı bir program izlenmek zorundadır!
Halk sağlığının ve coğrafya ekosisteminin korunması için acil önlemler alınmalı:
Enkaz kaldırma faaliyetleri sırasında sulama yapılarak oluşacak tozun bastırılması, “FFP2” veya “FFP3” tipi maske temin edilerek, enkaz kaldırma ve hafriyat çalışmalarına katılanlar ve bu çalışmalar sırasında orada bulunanlar öncelikli olmak üzere halka dağıtılması zaruridir.
Titizlikle yaklaşılması gereken diğer bir önemli husus ise inşaat ve yıkıntı atıklarının depolanacağı alanların doğru seçilmesi meselesidir. Enkaz döküm sahalarının seçimi aceleye getirilmemeli, bu alanların meteorolojik, topografik, jeolojik ve tektonik özellikleri iyi dikkate alınmalıdır.
Döküm sahalarının tarım ve orman alanları ile su havzaları dışında, yaban hayattan uzakta, dere yatakları, heyelan, çığ, erozyon bölgelerinde olmamasına dikkat edilmeli. Uygun lokasyonda, sızdırmaz zeminlerde depolanmalıdır.
İnşaat ve yıkıntı atıklarının taşınması esnasında da ilgili yönetmelik hükümlerine uyularak çevresel riskler minimize edilmelidir.